یکی از راههای تأمین مالی برای تهیه دارایی سرمایهای بانی (دولت، شهرداری یا یک بنگاه خصوصی) انتشار اوراق اجاره است. اوراق اجاره، اوراق بهاداری است که دارنده آن به صورت مشاع، مالک بخشی از دارایی است که منافع آن بر اساس قرارداد اجاره
به مصرفکننده یا بانی واگذار شده است. در صکوک اجاره حق استفاده از منافع دارایی یا مجموعهای از داراییها، در قبال دریافت اجارهبها از مالک به شخص دیگری (بانی) منتقل میشود. مدت قرارداد اجاره مشخص است و میتوان اجارهبها را در ابتدای دوره، انتهای دوره، با سررسیدهای
ماهانه، فصلی یا سالانه پرداخت کرد. ازآنجاکه این اوراق بهادار بیانگر مالکیت مشاع فرد است، میتوان آن را در بازار ثانویه و به قیمتی که به وسیله عوامل بازار تعیین میشود، معامله نمود.
ویژگیها
1. دوره عمر تأمین مالی از طریق این اوراق، بین 2 تا 5 سال است.
2. در مقاطع معین در طی دوره تأمین مالی اجارهبها بهعنوان سود به دارندگان اوراق پرداخت میشود.
3. اصل بدهی در انتهای دوره به صورت یکجا به دارندگان اوراق بازپرداخت خواهد شد. بدیهی است پس از انقضای اوراق سودی به آن تعلق نمیگیرد.
4. پرداخت اجارهبها به صورت سهماهه یا ششماهه و بدون دوره تنفس است.
5. در صورت تمایل دارندگان اوراق میتوانند قبل از انقضای سررسید، آن را به وجه نقد تبدیل نمایند و سود علیالحساب متعلقه تا آن تاریخ نیز بهصورت روزشمار محاسبه خواهد شد.
--- الزامات و شرایط قانونی دارایی مبنای انتشار اوراق اجاره
1. بهکارگیری آن در فعالیت بانی، منجر به ایجاد جریانات نقدی شده یا از خروج وجوه نقد جلوگیری نماید.
2. هیچگونه محدودیت یا منع قانونی، قراردادی یا قضایی برای انتقال دارایی، منافع و حقوق ناشی از آن وجود نداشته باشد.
3. تصرف و اعمال حقوق مالکیت در آن برای نهاد واسط دارای هیچگونه محدودیتی نباشد.
4. مالکیت آن به صورت مشاع نباشد.
5. امکان واگذاری به غیر را داشته باشد.
6. تا زمان انتقال مالکیت دارایی به ناشر، دارایی از پوشش بیمهای مناسب و کافی برخوردار باشد.
--- انواع اوراق اجاره
*اوراق اجاره را میتوان از جهات مختلفی تقسیمبندی کرد:
الف. بر اساس نوع عقد اجاره:
به دودسته اوراق اجاره عملیاتی و اوراق اجاره بهشرط تملیک تقسیمبندی میشوند.
ب. بر اساس نوع بانی:
به دوطبقه اوراق اجاره شرکتهای عادی و اوراق اجاره مؤسسات مالی (بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری غیر بانکی و لیزینگ ها) قابل تفکیک است.
ج. بر اساس هدف انتشار:
1. اوراق اجاره تأمین دارایی؛ اوراقی است که در آن نهاد واسط، یک دارایی(یا مجموعهای از داراییها) را از طرف سرمایهگذاران، از فروشنده خریداری نموده و به بانی اجاره میدهد. نحوه کار در این اوراق شبیه فعالیتی است که شرکتهای لیزینگ انجام میدهند با این تفاوت که
در شرکتهای لیزینگ، منابع مالی از محل آورده شرکت یا موارد معدود از طریق اخذ تسهیلات بانکی تأمین میگردد؛ حالآنکه در انتشار این اوراق، با انتشار اوراق اجاره از مردم مبالغی جمعآوری میشود.
2. اوراق اجاره تأمین نقدینگی؛ واسط با واگذاری اوراق به مردم و جمعآوری وجوه، به وکالت از طرف آنها یک دارایی (ثابت مشهود) را از بانی خریداری کرده، سپس مجدداً به وی اجاره میدهد. این نوع از اوراق، مبتنی بر فروش و اجاره مجدد است.
3. اوراق اجاره رهنی؛ شرکتهایی که با مشکل سرمایه در گردش مواجه هستند میتوانند به کمک این اوراق تا حدودی مشکلات مالی خود را مرتفع کنند. این اوراق اجاره رهنی که بیشتر مورد استفاده بانکها، لیزینگ ها و مؤسسات اعتباردهنده میباشد، بانی (بانک) تسهیلاتی که قبلاً
در قالب عقد اجاره بهشرط تملیک پرداخته کرده را به شخص ثالثی (واسط) میفروشد.